HISTORIA SZKOŁY PODSTAWOWEJ W RUNOWIE KRAJEŃSKIM
Historia Szkoły Podstawowej w Runowie Krajeńskim sięga XIX wieku, okresu kiedy tereny Krajny były pod zaborem pruskim. Runowo należało wtedy do powiatu wyrzyskiego. Przed wybuchem pierwszej wojny światowej nauczycielami byli: p. Kasprzak, p. Osowski, p. Kluga, p. Świt, p. Hohmann. Językiem wykładowym był niemiecki. Istniały dwie szkoły:
I oddział – mieścił się w miejscu obecnej szkoły
II oddział – mieścił się w miejscu obecnego przedszkola.
Zaraz po I wojnie istniała szkoła rzymsko – katolicka, a później powszechna.
Od pierwszych dni wolności roku 1918 aż po drugą wojnę światową kierownikiem szkoły i działaczem społeczno kulturalnym wsi był p. Jan Figurski.
Szkoła tego okresu to nauczanie polsko – niemieckie. Liczba uczniów w tych latach wahała się w granicach od 180 do 190. Życie kulturalne szkoły było bardzo bogate. Ówczesny kierownik szkoły był prawdziwym miłośnikiem przyrody. Aleja lipowa wiodąca przez naszą wieś to jego zasługa. W 1939 roku p. Jan Figurski został powołany do Wojska Polskiego, a jego życiowa wędrówka kończy się w Karolewie.
W pierwszych dniach okupacji kierownikiem szkoły z polecenia władz hitlerowskich został Rudolf Schmidt, który prowadził w szkole jak najbardziej zaciętą hitleryzację i germanizację żywiołu polskiego. Do szkoły mogli uczęszczać tylko ci, którzy urodzili się na Pomorzu, pozbawione były nauki dzieci ludzi przybyłych z Kongresówki. Polacy w czasie okupacji uczyli się w budynku obecnego przedszkola a Niemcy w budynku obecnej szkoły. W 1945 roku szkoła zamieniła się w szpital polowy Armii Czerwonej.
Smutny obraz przedstawiały obydwa budynki szkolne po wojnie. Pierwszym kierownikiem z polecenia Polskich Władz Szkolnych został p. Józef Hinz, który też starał się o odnowienie budynków. 11 kwietnia 1945 roku młodzież polska na nowo zaczęła uczyć się w polskim języku i w polskim duchu. W dniu otwarcia placówki zgłosiło się 146 ochotników. Były to dzieci w wieku od 7 do 15 lat. Po zbadaniu poziomu umysłowego podzielono dzieci na cztery klasy.
Rok 1951 był trudnym okresem dla naszej szkoły. W styczniu tegoż roku spalił się budynek szkoły. Z powodu zaistniałych trudności dzieci uczyły się w budynku obecnego przedszkola. Umiera zasłużony dla szkoły powojennej p. Józef Hinz.
1 kwietnia 1954 roku na stanowisko kierownika szkoły zostaje powołana p. Władysława Dziekańska. W tym okresie w szkole odbywały się uroczystości zgodne z panującym wówczas ustrojem, promujące przyjaźń polsko – radziecką.
Z początkiem roku szkolnego 1956/1957 stanowisko kierownika szkoły obejmuje p. Grzegorz Tyborski W tym okresie uczęszcza do szkoły 130 dzieci, w tym uczniowie dochodzący z Borzyszkowa do klas VI – VII. Zorganizowano szkołę dla pracujących stopnia podstawowego. P. Grzegorz Tyborski przy pomocy Komitetu Rodzicielskiego rozpoczął starania o przywrócenie budynku resortowi oświaty. Ówczesny kierownik był nauczycielem wymagającym, godnym szacunku, powszechnie przez wszystkich cenionym człowiekiem.
Od roku 1966 kierownikiem szkoły zostaje p. Zygfryd Jarząb. Dzięki jego inicjatywie od listopada 1966r. podjęto prace przy rozbudowie tutejszej szkoły. W pracach pomagali rodzice, społeczeństwo i młodzież szkolna. Już 2 września 1967r. dokonano uroczystego otwarcia nowego budynku szkoły. Pan Zygfryd Jarząb kierownikiem szkoły był bardzo krótko, a tak dużo zrobił dla naszej placówki. W 1969 roku zostaje odwołany ze stanowiska kierownika. W pamięci swoich wychowanków na zawsze pozostanie jako wspaniały wychowawca i niezrównany nauczyciel.
Z początkiem roku szkolnego 1969/1970 kierownikiem szkoły zostaje p. Józef Kanikowski. W tych czasach organizowano w szkole spotkania z członkami PZPR. Przeprowadzano liczne zawody szkolne i między szkolne. Zapraszano do szkoły teatrzyki, organizowano koncerty Filharmonii Bydgoskiej. Rozwinięte były dość powszechne czyny społeczne, sadzono drzewka i krzewy- stacja PKP w Borzyszkowie, droga z Borzyszkowa do Czarmunia.
1 września 1986r. funkcję dyrektora szkoły obejmuje p. mgr Jadwiga Zamojska, która wprowadza duże zmiany modernizujące budynek i naukę szkolną. Przeniesiono toalety sprzed pierwszej wojny światowej do budynku szkolnego, które pięknie wykafelkowano. Wybudowano obszerną salę gimnastyczną. Z inicjatywy pani dyrektor miejsce pieców kaflowych zajmuje ekologiczne ogrzewanie olejowe. Powiększono budynek szkoły o dotychczasowe mieszkania nauczycieli. Urządzono świetlicę szkolną i pomieszczenie kuchenne. Owocna praca dyrektorska p. mgr Jadwigi Zamojskiej kończy się z końcem roku szkolnego 2002.
Nowym dyrektorem zostaje p. mgr Maria Nowicka. Wielką zmianą jaka pojawia się w szkole to nowa sala komputerowa. Ponad to dzieci mają możliwość nauki języka angielskiego. Nadal kontynuuję się troskę o wygląd i estetykę wewnątrz i na zewnątrz szkoły. Dokonano wymiany okien. Przed budynkiem położono betonową kostkę, wykonano elewację obiektu szkolnego.
Podjęto działania zmierzające do nadania szkole imienia, które zaowocowały i od dnia 25 kwietnia 2003 roku, zgodnie z uchwałą Rady Miejskiej w Więcborku, mamy Szkołę Podstawową im. Elżbiety i Jana Orzelskich.
